قیمت کالاهای اساسی مانند سیب‌زمینی، سبزی، لبنیات، حبوبات و غیره در پنج ماه اخیر افزایش چشمگیری داشته است، این گرانی در شرایطی رخ داده است که سیاست‌های تنظیم بازار نه فقط قادر به کنترل قیمت‌ها نیست که به گفته کارشناسان حتی برخی تصمیمات موجب تشدید مشکلات برای مردم شده است. 

ایران در موضوع آب به نقطه‌ای بحرانی رسیده و کشاورزی، به ‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده منابع آبی، در معرض خطر قرار دارد. کاهش بارندگی، تغییرات اقلیمی و مدیریت نادرست منابع، امنیت غذایی کشور را تهدید می‌کند، اما اصلاح الگوی کشت و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، کشاورزی کشور از چالش کم‌آبی خارج خواهد شد.

آمارهای گمرک نشان می‌دهد که صادرات محصولات کشاورزی ایران در ۱۰ ماهه نخست سال جاری رشد چشمگیری داشته و با افزایش ۳۵ درصدی در ارزآوری، رکوردی بی‌سابقه را ثبت کرده است؛ در حالی که کاهش واردات کالاهای اساسی مانند گندم و روغن، موجب افزایش قیمت برخی محصولات در بازار داخلی شده است.

کشاورزی ایران طی چهار دهه گذشته از وابستگی شدید به واردات به سمت خودکفایی در برخی محصولات اساسی حرکت کرده است. تولیدات کشاورزی با رشد ۵۰۰ درصدی همراه بوده و توسعه کشت گلخانه‌ای، افزایش بهره‌وری و ورود فناوری‌های نوین از مهم‌ترین عوامل این پیشرفت به شمار می‌آیند.

دوازدهمین نشست‌ از یازدهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی با موضوع «نقش آفرینی شرکت‌های پیشران در تحقق امنیت غذایی»، سه شنبه ۱۶ بهمن‌ماه ۱۴۰۳ با میزبانی «مجمع کارآفرینان ایران» برگزار شد. در این نشست فعالان اقتصادی پیشینه گروه صنعتی خود و ظرفیت‌های کنونی آن در تولید محصولات و بازارهای صادراتی را تشریح کردند و نحوه نقش‌آفرینی گروه خود در تحقق امنیت غذایی کشور و تبدیل ایران به هاب غذای منطقه را مشخص کردند.

به گفته رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران در حال حاضر، سال گذشته واردکنندگان برای هر دو کیلوگرم برنج وارداتی، ملزم به خرید یک کیلوگرم برنج ایرانی بودند، امروز بخش عمده‌ای از برنج ایرانی در اختیار چند واردکننده بزرگ است و این مساله موجب کاهش عرضه در بازار شده که در نهایت منجر به افزایش قیمت این محصول شد. 

امنیت غذایی، مفهومی کلیدی در سیاست‌های توسعه‌ای جهان و به‌معنای دسترسی پایدار همه افراد به غذای کافی، سالم و مغذی است. در ایران، با وجود تولید سالانه ۱۳۰ میلیون تن محصولات کشاورزی، چالش‌هایی همچون تغییرات اقلیمی و خاک، تحریم‌ها و توزیع ناعادلانه منابع، تهدیدی جدی برای این امنیت محسوب می‌شود. 

در سال‌های اخیر، بازار برنج ایران تحت تاثیر تصمیمات متناقض دولتمردان و تغییرات مدیریتی دچار نوسانات شدید شده است، عده‌ای از مسوولان معتقدند که تولید داخل کل نیاز کشور را تامین می‌کند، عده‌ای هم معتقدند باید واردات صورت گیرد، در همین بی‌برنامگی امسال هم واردات کمتر شد هم تولید داخل ۲۰ درصد کاهش یافت.

گرانی اخیر قیمت سیب‌زمینی بار دیگر ناکارآمدی سیاست‌ها در حوزه کشاورزی را آشکار کرد، نبود الگوی کشت، تصمیمات ناگهانی و بی‌ثباتی در صادرات و واردات، بازار محصولات اساسی را به آشفتگی می‌کشاند اما دولت به جای برنامه‌ریزی بلندمدت، دنبال راه‌حل‌های موقت مانند واردات است اما قطعا تغییر رویکرد و تدوین سیاست‌های پایدار برای جلوگیری از تکرار چنین بحران‌هایی، ضرورت است.

دبیر انجمن واردکنندگان برنج گفت: کاهش واردات و مشکلات مالی واردکنندگان، به ویژه در تخصیص ارز، موجب شده تا قیمت برنج در بازار داخلی به سرعت افزایش یابد، اگر این روند ادامه پیدا کند، کمبود برنج و بحران قیمت در یک ماه آینده اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.